De Overval 8 december 1944

Dit monumentale drieluik van vier en een halve meter breed en drie meter hoog staat op de eerste verdieping van het cellenblok van het voormalig Huis van Bewaring Leeuwarden. Een drieluik waarmee de chaos van de Tweede Wereldoorlog wordt gesymboliseerd. In het linker raam fietst een koerierster een onzekere toekomst in, weg van de kijker. Het middelste raam lijkt op een ingegooid ruit, de chaos van een oorlog. Het rechterraam, veel lichter van kleur, toont een tegemoet vliegende pelikaan, symbool van de Stichting en de herwonnen vrijheid.

De Stichting  is op 6 mei 1946 opgericht en heeft als primaire taak het verzorgen van de nagelaten betrekkingen van verzetsmensen uit de Tweede Wereldoorlog. Dat hadden de illegale werkers elkaar onderling beloofd: we zullen altijd zorgen voor degenen die je achterlaat.  www.friesland19401945.nl

Verslag 06-05-2021 van onthulling van gedenkraam 

Boek: De laatste getuige van "De Overval"

Herinneringen van Gerrit Fokkema aan de spectaculaire ontsnapping uit het Huis van Bewaring in Leeuwarden op 8 december 1944. Nu alleen online te koop: De laatste getuige

Een aanplakbiljet met de aankondiging van de executie van de zes Politieke gevangenen wordt op een muur geplakt. Een aantal mensen verzamelt zich er voor. Ze lezen het verbitterd. Grauw is de dag!. Nu is het geduld van SS-Oberscharführer Grundmann uitgeput. De beul Johannsen is binnen geroepen. Binnen in de gevangenis, zit adjunctdirecteur Vos aan zijn bureau. Grundmanns rechterhand, Walther, zit naast hem. Veertien KP-ers zijn uit de bakkerij vertrokken. Piet met zijn groep nadert zwijgend de ingang van het Huis van Bewaring,Teunisse kijkt naar Piet, Piet knikt ja. Teunisse doet een stap naar voren en belt aan. De vijf mannen staan roerloos. Dan gaat het licht boven de deur aan. Ze komen naar buiten, nog rinkelt de telefoon. Piet trekt de voordeur zacht dicht de telefoon horen ze niet meer. De drie KP-ers lopen in de richting van het hoek huis. Bij de Oosterbrug gekomen slaan Piet en Wim linksaf, Eppie gaat de brug over naar zijn huis toe, hun drie gestaltes verdwijnen in de duisternis die hen veilig opneemt.  

Hans Deinum was de jongste deelnemer aan de overval. Verzetsheld Hans Deinum.
JACK KOOISTRA Heerenveen – vrijdag, 21 februari 2003 Frieshdagblad

Op 83-jarige leeftijd is in Heerenveen de voormalige verzetsstrijder Johannes (Hans) Deinum overleden. Deinum behoorde tot de groten van het Friese verzet uit de jaren 1940-1945.

De oorspronkelijk uit Workum afkomstige Deinum sloot zich reeds vroeg aan bij de illegaliteit, omdat hij het nazi-regime en de daarmee gepaard gaande onderdrukking verafschuwde. Als lid van de Knokploegen (KP) deed hij op vrijdag 8 december 1944 onder meer mee aan de befaamde overval op de Leeuwarder gevangenis. Zonder dat er één schot viel herkregen 51 politieke gevangenen na deze operatie hun vrijheid. Bij de aftocht fungeerde Deinum als peperstrooier. De volle breedte van de weg en de bruggen over de Oostergrachtswal en de Kanaalstraat bestrooide hij kwistig om te voorkomen dat speurhonden de route van de bevrijde personen zouden ontdekken. ,,Ik heb voldoende peper gestrooid om er een kennel vol honden mee aan het niezen te brengen’’, verklaarde hij achteraf triomfantelijk.

Deinum was ook op 12 juli 1944 betrokken bij de ontvoering van de verrader Geale van der Kooij op de Kerkhoflaan in Sneek. De bedoeling was hem te ontvoeren, te verhoren en eventueel daarna te liquideren. Van der Kooij trok zijn pistool toen Deinum en zijn beide medestrijders uit een auto sprongen om hem te pakken te nemen. De KP’ers waren hem voor en schoten hem neer. Gewond werd Van der Kooij meegenomen naar de boerderij van Marten de Jong in Scharnegoutum, een plek waar de illegaliteit van alles huisvestte, zoals joden, onderduikers en gecrashte geallieerde piloten. Omdat de gewonde Van der Kooij weinig mededeelzaam was en men met hem opgescheept zat, maakte een ondergedoken Amerikaan een eind aan het leven van de Sneker verrader.

Op 21 november 1944 ontsnapte Deinum bij een overval op de boerderij van de familie De Vries op de Legauke onder Opeinde aan de dood. Tijdens een vuurgevecht sneuvelden drie KP’ers, onder wie de gebroeders Jan en Marten de Vries, en een Duitser. Die gebeurtenis heeft grote invloed op zijn leven gehad. Na de bevrijding was Deinum zwaar gedesillusioneerd over de gang van zaken in Nederland en vertrok naar Amerika. Ook dat land bood niet wat hij zocht en daarom keerde hij terug naar ons land. Vrijwel tot aan zijn overlijden bleef Deinum betrokken bij de Vereniging Friesland 1940-1945, waarvan hij bestuurslid is geweest.

Nu loopt zijn zoon Henk Deinum de Leeuwarder wethouder vaak het complex binnen, trots op zijn vader.

,,Dan moat ik altyd efkes oan him tinke. Hy wie gjin stoere fint, hy wie hiel kwetsber en gefoelich. Hy soe oars net in mich kwea dwaan. Hy wie soms ek spookbenaud. Mar hy en syn fersetsmaten ha harren eangst oerwûn.''

,,Dêr kinst allinne mar grut respekt foar hawwe. Sels wie ik yn myn jonge jierren bytiden op it rûkeloaze ôf, miskien wol omdat ik oan mysels en oaren bewize woe dat ik net benaud wie.''  

De laatste bevrijder Blokhuispoort overleden. LEEUWARDEN - De laatste nog in Nederland wonende verzetsheld die hielp bij de Grote Ontsnapping uit de gevangenis de Blokhuispoort in Leeuwarden, is overleden. Dat heeft directeur Hans Groeneweg van het Verzetsmuseum Friesland woensdag gemeld. Goffe Hoogsteen overleed zaterdag op 91-jarige leeftijd in zijn woonplaats Surhuisterveen. Hoogsteen was een van de 25 mannen die op 8 december 1944 het Huis van Bewaring overvielen. De Friese Knokploeg bevrijdde 51 gevangenen. De spectaculaire actie is in 1962 verfilmd als De Overval, naar een scenario van dr. Loe de Jong. bron Leeuwardercourant, Op 27 december 2008 stond in de Leeuwarder Courant in de bijlage Sneon & Snein (pag.5) het onderstaande artikel over Goffe Hoogsteen. Eigen meester, niemands knecht  Goffe is overleden op 17 september 2011   zie overlijdensbericht

Goffe Hoogsteen, is minder genuanceerd over Albrecht: “Hij was een echte rotmof, laten we het zo maar zeggen".  

Donderdagavond 4 mei 2017 ging zijn lied voor Goffe Hoogsteen in première. De tekst staat ook op de website van Achtkarspelen. Hoogsteen, in 2011 in Surhuisterveen overleden, was in 1944 betrokken bij de beroemde overval op de Leeuwarder gevangenis. lees meer op: walthaus.blogspot.nl

"De kraak van de gevangenis. Hoe het toeging klik op het krantenknipsel (archief Museum Blokhuispoort). De "Kraak" van de Leeuwarder gevangenis op 8 december 1944, waarbij binnen drie kwartier 50 gevangenen bevrijd werden, en twee man van de S.D., die de knockploeg "over het mot kwamen, overrompeld en uitgekleed in de cel gestopt werden, was een zeldzaam meesterstuk.

De Friesche knokploegen kraken de gevangenis te Leeuwarden.
De zwerver, Weekblad van de Stichting LO-LKP. (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) en haar gewapende tak LKP (de Landelijke Knokploegen). Deze Krant is in bezit van Stichting Blokhuispoort. Stichting Herinnering LO-LKP wil, mee met het oog op herdenkingsjaar 2015, meer bekendheid geven aan de geschiedenis van het verzet door LO en LKP. Daartoe stelt zij de inhoud van dit gedenkboek (en meer dan dat!) hier in digitale vorm aan de geïnteresseerde lezer beschikbaar.  lo-lkp.nl

Op 8 december 2009 was het 65 jaar geleden, dat een groep verzetsstrijders, waar onder Goffe Hoogsteen (2-1-1920), de gevangenis van Leeuwarden overvielen. Zij konden op die manier 50 gevangenen bevrijden. Omrop Fryslân zond ter gelegenheid hiervan op zondag 6 december het hoorspel ‘Het wordt hoog tijd dat we thuis komen’ uit. Dit hoorspel geschreven door Willem G. van Maanen, onder regie van Hans Jongens en is gebaseerd op de overval op de Leeuwarder gevangenis in 1944. Het hoorspel van 1970 nog te beluisteren via Hoorspellen.eu

Overval op het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Artikel door: Wesley Dankers

Tijdens de bezetting van Nederland hebben verzetsgroepen verschillende pogingen gedaan om door de Duitsers gearresteerde medestrijders te bevrijden uit gevangenschap. Dergelijke overvallen waren zeer risicovol. Met dank aan Wesley Dankers  TracesOfWar

Van der Veen beschouwde zijn gevangenschap als een ernstige waarschuwing, maar stopte niet met zijn verzetswerk. Zo was hij betrokken bij hulp aan joodse onderduikers en speelde hij een voorname rol bij de bewapening van het verzet in Leeuwarden. Het gevaar dat dit verzetswerk met zich meebracht had natuurlijk zijn weerslag op het gezin Van der Veen. Het gezin leefde in spanning en angst in de wetenschap dat verzetswerk streng werd bestraft.

Op 8 december 1944 verzamelden zich in de bakkerij van de familie Van der Veen de verzetsmensen die betrokken waren bij de kraak op het Huis van Bewaring. Onder hen de vader van wethouder Deinum, Hans Deinum. De laatste instructies werden gegeven en groepsgewijs vertrokken de verzetsmensen. De actie werd een daverend succes, vijftig gevangenen en een bewaarder werden meegenomen en ondergebracht op diverse onderduikadressen binnen en buiten de stad. Op 9 december 1944 was Leeuwarden het toneel van razzia’s, de bezetter zocht naar bevrijden en de bevrijders, niemand werd gevonden.

In 1962 werd naar het verhaal van de ‘kraak’ een speelfilm gemaakt. De film ‘De Overval’ trok volle zalen en zorgde er voor dat deze verzetsactie landelijke bekendheid verkreeg. Ook bakkerij De Korenaar en de rol van familie van der Veen kreeg een plaats in de film. De makers van de film besloten echter de ervaringen van Taco van der Veen en die van een andere verzetsman Eppie Bultsma te combineren. Voor de familie Van der Veen een uitermate teleurstellend besluit, zeker omdat hiermee de naam van de familie uit de geschiedenis van de overval verdween, alleen de naam Bultsma bleef in de film over. Ronduit pijnlijk voor de familie was het feit dat de speelfilm vervolgens werd beschreven als een ‘correcte historische reconstructie’ van de werkelijkheid.

Tot op de dag van vandaag spreekt het verhaal van deze spectaculaire verzetsactie tot de verbeelding. Het herdenkingspaneel zal een blijvende herinnering zijn aan de werkelijke rol van de familie Van der Veen bij de kraak van 8 december 1944. 

Bron: persbericht Verzetsmuseum Friesland

De celdeur gaat open; vader Fokkema en zijn twee zonen moeten mee. Ze vrezen het ergste. ,,Het is gebeurd; we worden gefusilleerd”, fluistert Gerrit tegen zijn broer Ruurd. Even later... zijn ze vrij.

Rens Vogelaar woensdag, 7 december 2011 

Morgen onthullen Anthonie C. van der Veen en wethouder Henk Deinum aan de Oostergrachtswal nummer 35 in Leeuwarden een herinneringspaneel. Het paneel markeert het verzamelpunt van waaruit de leden van de Friese Knokploegen op 8 december 1944 vertrokken voor de kraak op het Huis van Bewaring. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde op dit adres de familie van der Veen. Bakker Taco van der Veen zat vanaf het begin van de oorlog in het verzet en zijn vrouw Ymkje ondersteunde hem onverschrokken in zijn illegale activiteiten.

Op 8 december 1944 verzamelden zich in de bakkerij van de familie Van der Veen de verzetsmensen die betrokken waren bij de kraak op De Blokhuispoort. Onder hen de vader van wethouder Deinum, Hans Deinum. De laatste instructies werden gegeven en groepsgewijs vertrokken de verzetsmensen. De actie werd een daverend succes, vijftig gevangenen en een bewaarder werden meegenomen en ondergebracht op diverse onderduikadressen binnen en buiten de stad. Op 9 december 1944 was Leeuwarden het toneel van razzia’s, de bezetter zocht naar bevrijden en de bevrijders, niemand werd gevonden.

Het gevangenismuseum Blokhuispoort is morgen extra open van twee tot vijf uur om stil te staan bij 67 jaar De Overval. Normaal gesproken is het open op woensdagen van twee tot vijf en op vrij- en zaterdagen van een tot vijf.

De laatste geredde draagt verhaal van vrijheid over

Van de 51 gevangenen die op 8 december 1944 uit gevangenis De Blokhuispoort in Leeuwarden werden bevrijd, is Gerrit R. Fokkema (88) de enige die nog in leven is. De laatste bevrijder overleed in september dit jaar. Sinds ruim een jaar geleden in de voormalige gevangenis een museum werd geopend, is Fokkema drie middagen per week aanwezig om te vertellen over de weken vol spanning die hij in zijn kleine cel doorbracht en over de spectaculaire gevangeniskraak die hem onverwacht de vrijheid teruggaf. ,,Het is een wonder dat de Duitsers na de overval geen wraak hebben genomen.” Repressailles bleven uit, wellicht omdat de Duitsers respect hadden voor de knappe actie die het verzet had uitgevoerd, of omdat er geen gewonden waren gevallen.

Opgepakt

De destijds 21-jarige Gerrit Fokkema verspreidde regelmatig het verzetskrantje Je maintiendrai, maar dat wisten de Duitsers niet. ,,Mijn broer Ruurd, toen zeventien, was via zijn werkgever in een verzetsgroep terechtgekomen die dit blaadje vervaardigde. Gevangenen die door de Duitsers werden gemarteld, noemden namen. Ook die van Ruurd. Hij was niet thuis, maar ik wel. Ik was ruim een jaar ondergedoken geweest om aan tewerkstelling te ontkomen maar op het schuiladres was het niet veilig meer en daarom was ik tijdelijk thuis, in afwachting van een nieuw onderkomen. We werden gewaarschuwd dat we de Duitsers konden verwachten. Snel maakten we een schuilplaats. De Duitsers, geholpen door Belgische verraders, kwamen echter ’s nachts, lieten hun auto een straat verderop staan, sloegen bij ons de ramen in en stonden opeens voor mijn bed. Vader en ik moesten mee, en ook een logé maar die is al snel weer vrijgelaten. De Sicherheitsdienst (SD) verhoorde ons. Ik liep een paar klappen op, maar voor vader was het verhoor zwaarder: die kreeg een harde waterstraal op zijn ontblote lichaam. Voordat we naar de gevangenis werden overgebracht, zagen we dat mijn broer het SD-gebouw werd binnengebracht. In De Blokhuispoort kwamen vader en ik in cel 5 terecht. Aan de adjunct-directeur - hij kende vader omdat die altijd aardappelen en groenten aan de gevangenis leverde - vroegen we of Ruurd bij ons in de cel mocht als hij zouden worden binnengebracht. Zo gebeurde het. In die drie weken hadden we steun aan elkaar. We hebben samen gepraat; samen gebeden.”

Ondertussen beraamde het verzet een overval op de gevangenis: twee kopstukken uit de ondergrondse die waren gearresteerd - politiecommissaris Dreews en Klaas Leijenaar - hadden het bericht naar buiten gesmokkeld dat ze vanwege de martelingen het zwijgen niet lang meer zouden kunnen volhouden. Zij wisten te veel, dus ze moesten worden bevrijd.

De gevangenis leek een onneembaar bastion, omringd door hoge muren en aan drie zijden omsloten door water. Met hulp van enkele vertrouwde gevangenbewaarders werd een overvalplan in elkaar gezet. Piet Kramer - schuilnaam voor Piet Gerk Oberman - had de leiding. Voordat de mannen op pad gingen, ging hij voor in gebed.

Telefonisch werd aangekondigd dat twee agenten drie arrestanten zouden komen brengen. Met een vervalst insluitingsbevel meldden ze zich bij de poort. De beambte volgde de voorgeschreven procedure: hij belde naar de politie. ,,In orde; we weten ervan”, zei de man in de telefooncentrale die de lijn had afgetapt.

Toen de poort openging, stapten de vijf verzetsstrijders naar binnen. Ze overmeesterden het daar aanwezige personeel en lieten de zestien mannen binnen die in de bosjes verscholen hadden gelegen. Daarna haalden ze de gevangenen uit hun cellen. ,,De deur vloog open en daar stond een gemaskerde man met een pistool”, zegt Fokkema. ,,Later hoorden we dat we niet de enigen waren geweest die dachten dat we zouden worden doodgeschoten.”

De opgeluchte gevangenen dromden samen. Opeens ging de bel. Grote schrik: er stonden Duitsers - ditmaal echte - voor de deur die arrestanten kwamen brengen. De gevangenen die inmiddels uit hun cel waren gehaald, moesten weer terug. Toen de gang leeg was, konden de Duitsers - die ongeduldig werden omdat het zo lang duurde - worden binnengelaten. Ze werden direct overmeesterd en in een cel gestopt. Hun arrestanten werden toegevoegd aan de groep gevangenen die nu opnieuw tevoorschijn kwamen. De twee kopstukken uit het verzet zaten in een andere afdeling opgesloten. De adjunct-directeur werd gedwongen daarheen te bellen: ze moesten worden gebracht om verhoord te worden. De gevangenisbewaarders handelden zo langzaam mogelijk, niet wetend dat ze daarmee de bevrijding van de mannen vertraagden.

Steeds banger

,,In groepjes verlieten we de gevangenis. Er werd peper achter ons gestrooid om sporen uit te wissen. Vader en ik liepen samen met burgemeester Esselink van Ferwerderadeel en het echtpaar Douma uit Bergum naar de Oosterbrug. Daar moesten we vragen: ,,Weet u ook hoe laat het is?” Het antwoord moest luiden: ,,Het wordt hoog tijd dat we thuiskomen.”

We hebben verschillende mensen aangesproken voordat we het juiste antwoord kregen. En toen bleek het iemand te zijn die op andere gevangenen wachtte. Hij stuurde ons door; we moesten het verderop maar vragen. We werden steeds banger. Uiteindelijk kwamen we bij de Beursbrug terecht en daar troffen we de persoon die ons verder zou brengen. Achteraf bleek dat niemand in ons groepje had gehoord dat we via de Oosterbrug naar de Beursbrug hadden moeten lopen. We waren overigens dicht bij ons huis, maar daar konden we niet naartoe. Mijn moeder en zus hadden angstige weken achter de rug, maar het duurde nog even voordat ze hoorden dat we vrij waren.”

Onder het luik

Fokkema en zijn vader bleven de eerste nacht nog in de stad. ,,Op een schuiladres. Van slapen kwam die nacht niets; door de zenuwen. De volgende morgen rond 7 uur ging het luchtalarm. Het klonk anders dan gewoonlijk, en dat was een keer eerder gebeurd: toen was het het signaal voor een razzia geweest. Op ons onderduikadres konden we ons niet verschuilen, dus we werden snel naar een ander huis gebracht. Daar kroop ik op zolder in een gat onder een luik. Tijdens de razzia kwam er iemand op zolder; hij liep over het luik. Ik hield me muisstil. Gelukkig werd ik niet ontdekt. Niemand van de 51 bevrijde gevangenen is opgepakt.”

Een vervalst persoonsbewijs veranderde Gerrit Fokkema in Alle Frieswijk. Hij kreeg opdracht naar het gemeentehuis in Ferwerd te gaan en zich daar bij de evacués uit Tiel en Nijmegen te voegen. ,,Ik kreeg onderdak bij een boer in Blije. Daar werd Fries gesproken, maar ik moest me voordoen als vluchteling uit Nijmegen. Het Nederlands praten in een Friese omgeving hield ik tien dagen vol. Twee Rotterdammers zeiden: ‘Jij praat na tien dagen al Fries; wij zitten hier al drie maanden en kunnen het nog niet.’ Op 15 april kwam mijn vriendin me ophalen: Friesland was bevrijd.”

Vertellen

De man die Fokkema’s cel had geopend, Johannes Kolf, gebruikte de schuilnaam Jodocus. ,,Hij is de enige van de bevrijders die de oorlog niet heeft overleefd: anderhalve maand na de gevangeniskraak kwamen de bezetters op zijn onderduikadres een radio zoeken. Jodocus vluchtte de achterdeur uit, maar werd door een Nederlandse nazi doodgeschoten. Kolf hoorde bij de Gereformeerde Kerken, net als wij. In onze kerk zaten relatief veel mensen in het verzet, uit principe.”

Fokkema liet de oorlog achter zich. ,,Iedereen was druk met de wederopbouw. Wij wilden trouwen, maar we vonden pas in 1949 een huisje. Veertien jaar geleden heb ik voor het eerst over de overval verteld: aan vijftig kinderen, tijdens de dodenherdenking in Leeuwarden. Ik heb het daarna vaker gedaan, maar pas sinds dit museum ruim een jaar geleden werd geopend, ben ik er heel actief mee bezig. Een leraar van een drukke klas waarschuwde me het kort te houden, ‘want anders luisteren de leerlingen niet meer’. ‘Ze luisteren wel’, verzekerde ik hem. En het was muisstil.”

Goffe Hoogsteen, de laatste nog in leven zijnde bevrijder, overleed op 17 september dit jaar op 91-jarige leeftijd. Fokkema is nu de enige die nog uit eigen ervaring over de overval op De Blokhuispoort kan vertellen. Hij doet dat soms voor de deur van zijn cel; andere keren bij een maquette van het gevangeniscomplex, waarin nu bedrijven zijn gevestigd.

Fokkema’s verhaal is door het Verzetsmuseum op cd vastgelegd. De versie die hij aan kinderen vertelt, verscheen ook als boekje. ,,De jeugd weet niet beter dan dat er vrijheid is. Daarom vertel ik erover. Uit respect voor de bevrijders ook. Ze hebben onder grote spanning een goed georganiseerde actie uitgevoerd; er is geen schot gelost. Ik ben dankbaar dat ik erover kán vertellen; dat ik de oorlog heb overleefd.” Bron: Friesch Dagblad

De ‘Mannen van de Overval’ maakten in 1944 het onmogelijke mogelijk. Zonder een schot te hebben gelost werden op 8 december 1944 51 gevangenen uit de Blokhuispoort in Leeuwarden bevrijd. De ‘Mannen van de Overval’ maakten het onmogelijke mogelijk. Hessel de Walle schreef een boek over de 26 overvallers. Ze wilden het leven van anderen proberen te redden. De 26 mannen die in 1944 een overval op de Blokhuispoort pleegden, deden dat met gevaar voor eigen leven. Maar wie waren deze kerels? Wat bewoog hen eigenlijk om zo’n risicovolle operatie te ondernemen? En hoe is het hen na de Tweede Wereldoorlog vergaan? Die vragen hebben auteur Hessel de Walle meer dan tien jaar beziggehouden. Bron Frieschdagblad

Twee jaar lang heb ik gewerkt aan het boek De Mannen van de Overval. Heroïek en tragiek in 26 levensverhalen. Ik heb in die periode heel veel materiaal verzameld. Lang niet alles is in het boek terechtgekomen. Het zou domweg te dik zijn geworden. Een deel van het het materiaal dat ik niet gepubliceerd heb, maak ik hier beschikbaar. 

Alfabetische namenlijst van de door het verzet meegenomen mensen uit het Huis van Bewaring op 8 december 1944 

1. de heer J. Barens; Leeuwarden = groep 7 
2. de heer Y. Botma; Nijkerk (arrestant middag 8 december)
3. de heer S.Brandsma; Wolvega = groep 6
4. de heer A. van der Burgh; Den Haag (arrestant tijdens de overval)
5. mevrouw A. Dekkinga; Leeuwarden = groep 3
6. de heer J. Douma; Bergum (neef) = groep 9
7. de heer S. R. Douma; Bergum = groep 5
8. mevrouw K. Douma; Bergum = groep 3
9. mevrouw Douma – van Houten; Bergum = groep 5
10. de heer J. Dreeuws; Leeuwarden = groep 10
11. de heer A.W. Dijkman; Leeuwarden
12. de heer J. Elgersma; Leeuwarden = groep 4
13. de heer T. Epema; Kollumerzwaag (arrestant middag 8 december)
14. de heer G. W. H. Esselink; Ferwerd = groep 5
15. de heer W. Fokkema Sr.; Leeuwarden = groep 5
16. de heer G. Fokkema Jr.; Leeuwarden = groep 5
17. de heer R. K. Fokkema; Leeuwarden = groep 8
18. de heer S. Hoekstra; Stiens = groep 4
19. mevrouw  Hofenk – Vergonet; Leeuwarden = groep 2
20. de heer H. Hospes; Rauwerd (arrestant middag 8 december)
21. de heer G. Huberts; Peasens
22. de heer H. Jager; Heerenveen (arrestant middag 8 december)
23. mevrouw Jongbloed – Overdijk; Leeuwarden = groep 2
24. de heer S. Jonker; Leeuwarden = groep 7
25. mevrouw J.  van der Laan; Birdaard = groep 3
26. de heer K. Leijenaar; Leeuwarden = groep 10
27. de heer S. Mook; Stiens = groep 4
28. de heer L. Numan; Haren (Gr) = groep 9
29. de heer A. Nijdam; Heerenveen = groep 4
30. de heer K. Odinga; Leeuwarden  
31. mevrouw Overdijk – Timmerman; Leeuwarden = groep 2
32. de heer T. Overeinder; Leeuwarden = groep 4
33. de heer J. Renema; Leeuwarden
34. mevrouw E. Ridderhof; Leeuwarden = groep 3
35. de heer A. Rijpstra; Stiens = groep 4
36. de heer R. Schootstra; Leeuwarden = groep 1
37. mevrouw Schootstra – Ringnalda; Leeuwarden =  groep 1
38. de heer P. Steinvoorte; Leeuwarden = groep 9
39. de heer R. Sybrandy; Leeuwarden = groep 7
40. mevrouw T. Swierstra; Leeuwarden = groep 3
41. de heer J. W. Thell; Amsterdam (arrestant tijdens de overval)
42. de heer E. Tiemersma; Huizum = bewaker 
43. de heer S. Veenbaas; Munnikeburen = groep 6
44. de heer S. Visserman; Stavoren = groep 7
45. de heer Chr. De Vries; Leeuwarden = groep 8
46. de heer Sj. De Vries; Surhuisterveen (arrestant middag 8 december)
47. de heer J. Veller, Haarlem (arrestant tijdens de overval)
48. 48. de heer J. A. van der Wal; Leeuwarden
49. mevrouw A. van Wieren; Leeuwarden = groep 2
50. de heer K. van Wieren; Leeuwarden = groep 8
51. de heer P. van der Woude; Leeuwarden = groep 8  

31 mannen  -  11 vrouwen  -  5 arrestanten, ’s middags binnen gebracht 

3 arrestanten, binnengebracht tijdens de overval  - 1 bewaker
Bron: Verzetsmuseum Leeuwarden

Via het Belgische Gent kwam hij in september 1944 in Nederland terecht, in Leeuwarden. Daar leidde hij tot vlak voor het einde van de oorlog het zogenaamde ‘Aussenkommando’ van de Sicherheitsdienst en Sicherheitspolizei. Hij was in die functie verantwoordelijk voor de handhaving van de orde in de provincie Friesland. Geen eenvoudige klus, want in de laatste oorlogsmaanden was het verzet daar in volle gang. Goffe Hoogsteen, een oud-verzetsman uit Friesland, is minder genuanceerd over Albrecht: “Hij was een echte rotmof, laten we het zo maar zeggen.” Hoogsteen was betrokken bij de legendarische overval op de Leeuwarder gevangenis in december 1944 (bekend van de film De Overval). Hij kent verschillende mannen die door het Aussenkommando van Albrecht zijn geëxecuteerd. Zelf is hij mishandeld tijdens een verhoor op het kantoor van Albrecht. Hoogsteen herinnert zich: “Ik was nog maar net binnen en er kwam zo’n dikke Belg op me toe [meegekomen uit Gent] en hij zei tegen me: ‘Jij bent een terrorist’. Ik zeg: ‘Wat is dat, een terrorist?’ Hij zei: ‘Dat weet je dondersgoed.’ En toen heeft hij mij heel de strot naar binnen geslagen.” Ruim zestig jaar later heeft hij er nog steeds last van.

Links: Wilhelm Artur Albrecht rechts: Andries Pieters, Nederlandse SS’er zijn voorliefde was martelen.

In de strijd tegen het verzet leidde Albrecht niet alleen zulke ‘verscherpte verhoren’, maar voerde hij ook het bevel over represaille-executies.  Elke keer wanneer het verzet een geslaagde actie pleegde antwoordde de SD met een genadeloze represaille. In de laatste oorlogsmaanden executeerde het ‘Aussenkommando’ van Albrecht zo tientallen verzetsstrijders en andere gevangenen, die vaak betrekkelijk willekeurig uit de gevangenis waren geplukt. De grootste massa-executie was in Dokkum, waar Albrecht op 22 januari 1945 twintig man buiten in de sneeuw liet fusilleren.

De Bijzondere Raad van Cassatie liet zich niet overtuigen en bevestigde op 1 december 1951 de doodstraf, met eenparigheid van stemmen.

‘Befehl ist Befehl’ ‘Ik ben onschuldig. Ik wil geen genade, ik wil mijn recht’

De executies van Pieters en Albrecht zouden de laatste twee zijn, op 21 maart 1952. 

de laatste doodstraf   bron: Geschiedenis 24 

Haar gehele leven is mijn moeder de helden dankbaar geweest voor de actie die het verzet op 8 december 1944 heeft uitgevoerd.  Samen met 49 andere gevangenen werden zij en haar moeder uit de gevangenis van Leeuwarden gehaald. In de cel had zij veel gebeden. Het heeft haar geloof in God verdiept. Mijn moeder was 22, pas getrouwd en zwanger. Mijn oma was weduwe, had zes kinderen en een meubelzaak op de Voorstreek. Oma raakte betrokken bij het verzet toen haar werd gevraagd ruimte beschikbaar te stellen voor het illegaal drukken van het verzetsblaadje De Koerier en bijvoorbeeld valse bewijzen om de Arbeitseinsats te kunnen ontlopen. Ook gaf zij onderdak aan Jurjen Dreeuws: een onderduiker die de nazi’s graag wilden arresteren, omdat hij een belangrijke verzetsheld had laten ontsnappen. In 2010 schreef Rik Jongbloed een kort stukje voor de Leeuwarder Courant. Later is hem gevraagd een stuk te schrijven voor Tresoar over de liefde tussen zijn ouders in de Tweede Wereldoorlog, waarin ook de bevrijding uit het Huis van bewaring een rol speelde. Sinds twee jaar vertelt hij op verhalenavonden het bijzondere verhaal over zijn moeder en zijn oma.

Het Fries Verzetsmuseum vertelt verhalen. Verhalen die raken, confronteren en aan het denken zetten. Over mensen die moeilijke keuzes moesten maken in een bijzondere tijd. In de tentoonstelling ervaart u hoe de Tweede Wereldoorlog in Friesland werd en wordt beleefd. Ooggetuigen en voorwerpen met een persoonlijk verhaal brengen de oorlog heel dichtbij. Centraal staan onderwerpen als de luchtoorlog boven Friesland, het verzet tegen de bezetter en het onderduiken. Er is speciale aandacht voor de spectaculaire Overval van het Friese verzet op het Huis van Bewaring in Leeuwarden.

www.friesverzetsmuseum.nl/