Film De Overval

De Overval wordt gerekend tot de klassiekers van de Nederlandse filmgeschiedenis. De film is gebaseerd op een werkelijk uitgevoerde bevrijdingsactie van de Friese KP (KnokPloeg, de gewapende tak van het verzet). Op 8 december 1944 wisten de samenwerkende Knokploegen in Friesland 51 verzetsmensen uit het Huis van Bewaring in Leeuwarden te bevrijden. Er ging een minutieus uitgewerkt plan aan ‘de Kraak’ vooraf, want er mocht geen schot gelost worden om de nabij gehuisveste bezetters niet te alarmeren. De actie werd feilloos uitgevoerd en er volgden, heel uitzonderlijk, geen represailles.

This is a professionally produced movie created in the Netherlands that debuted in 1962 about the KP Group that Eppie Bultsma helped lead and ultimately rescue about 50 prisoners from the prison in Leeuwarden. Eppie Bultsma is one of the main characters and first appears looking out his window as prisoners are driven by his home.

Click Here for Video   VIEW ON YOUTUBE BELOW

8 december 1944 Huis van Bewaring Leeuwarden.

12:00 uur Jan Brouwer en zijn collega Theo Bosman luisteren op de telefooncentrale de telefoonlijnen uit het Huis van Bewaring af. Ze verzamelen alle berichten die de kraak later op de dag in de weg kunnen staan. 

13:30 – 15:00 uur Vijfentwintig leden van de KP verzamelen zich in de bakkerij van Van der Veen (Taco) op de Oostergrachtswal. Bakker van der Veen, heeft de wapens die nodig zijn voor de KPérs verzameld. 

15:00 uur Zestien leden van de NBS Leeuwarden komen bij elkaar op een veilige locatie in de Grote Kerkstraat. Ze krijgen orders van Epke Wiersma. Hun taak is om als Afvoerploeg de gevangenen uit het Huis van Bewaring op te vangen. Hiervoor gaan ze naar vooraf afgesproken plaatsen in de stad. Vier leden gaan de onderduikadressen langs en geven door dat de onderduikers tussen 18:30 en 19:00 zullen komen. Alle leden van de Afvoergroep krijgen enveloppen voor de gevangenen. Hier zitten instructies in voor de onderduikgezinnen van de gevangenen. In de instructies staat dat de gezinsleden niet mogen vragen naar de herkomst van hun onderduiker(s). 

15:30 uur De zestien leden van de Afvoerploeg stellen zich in tweetallen op bij de vooraf afgesproken ontmoetingsplaatsen. 

Eenmaal aangekomen op de locatie moesten de gevangenen aan de daar aanwezige persoon vragen ‘Weet u ook hoe laat het is?’ Als de aangesproken persoon antwoordde met: ‘Hoogste tijd om thuis te komen’ dan was het duidelijk dat deze persoon de groep verder zou gaan begeleiden naar een onderduikadres. 

Een verzetsman belt het Politiebureau Leeuwarden om te vertellen dat er drie gevangenen naar het Huis van Bewaring worden gebracht. Het zijn zwarthandelaren uit Bolsward die zijn aangehouden. Omdat ze al insluitingsbewijzen hebben gaan ze gelijk door naar het Huis van Bewaring. De Officier van Dienst Politie Leeuwarden ziet geen reden om het telefoontje te wantrouwen en geeft aan dat alles in orde is. 

16:00 uur Twee leden van de Sicherheitsdienst (SD) leveren vijf arrestanten af bij het Huis van Bewaring. Hierna vertrekken ze weer. 

17:00 uur Egbert Bultsma vraagt Gods zegen voor de actie en gaat de KP’ers voor in een gebed. De KP’ers eten een boterham en wachten tot het tijd is om te vertrekken. 

17:15 uur De eerste drie leden van de Dekkingsploeg (Harry, Tinus en Ab) gaan samen met bakker Van der Veen van de Oostergrachtwal naar het hoekhuis aan de Gedempte Keizersgracht en de Oosterkade. Ze vertellen de bewoners dat hun huis een paar uur is gevorderd en dat ze zich rustig moeten houden. Nadat de drie mannen het huis hebben bezet, loopt Van der Veen terug naar de bakkerij. Vervolgens vertrekken de andere drie leden van de Dekkingsploeg (Jaap, Cor en Jelle). Zij hebben de wapens bij zich. In het hoekhuis neemt de Dekkingsploeg, zwaar bewapend met automatische geweren en granaten, strategische plaatsen in bij de ramen. Ze houden de ingang van het Huis van Bewaring in de gaten. Hun opdracht is duidelijk: ze zorgen voor vuurdekking van de overvallers die het Huis van Bewaring in gaan. Alleen in uiterste nood mag er geschoten worden. 

17:30 uur Jan Brouwer en Theo Bosman doen vanuit de telefooncentrale verslag aan Oberman over het telefoonverkeer van die middag uit het Huis van Bewaring. Hiervoor openen ze een illegale telefoonlijn naar de bakkerswinkel van de familie Van der Veen aan de Oostergrachtswal (telefoonnummer 3886). Ze hebben niets gehoord dat de kraak in de weg staat. 

17:35 uur KP'er Joop Willems (Berend) belt de administratie van het Huis van Bewaring om door te geven dat er drie gevangenen binnengebracht worden door twee begeleiders. De administratie van het Huis van Bewaring belt het politiebureau Leeuwarden om dit bericht te controleren. Jan Brouwer en Theo Bosman onderscheppen dit telefoontje en verbinden het Huis van Bewaring door met de KP. De KP bevestigt de komst van de gevangenen. 

17:38 uur Jan Brouwer en Theo Bosman doen verslag aan Oberman. De mensen in het Huis van Bewaring hebben niets in de gaten. 

17:39 uur De eerste groep KP’ers vertrekt richting het Huis van Bewaring. Na enkele minuten volgt de tweede groep. 

17:40 uur De laatste groep KP'ers vertrekt vanaf de Oorstergrachtswal naar het Huis van Bewaring. Deze groep zal met behulp van vervalste papieren als eerste naar binnen gaan. Jan Brouwer vertrekt uit de telefooncentrale en gaat naar de Oostergrachtwal. Hier bewaakt hij de illegale telefoonlijn in de bakkerij. 

17:45 uur De KP’ers komen aan bij het Huis van Bewaring. Veertien verstoppen zich en wachten af. De laatste vijf bellen aan. Zij zijn verkleed als drie arrestanten en twee agenten. 

De Leeuwarder politieagent Joop Willems (Berend), hoort bij de groep van vijf. Hij geeft antwoord op de vragen van de portier en laat het vervalste insluitingsbewijs zien. 

De deur gaat open en de vijf KP'ers gaan naar binnen. Snel overmeesteren ze de portiers bij de deur, een paar bewakers en de administratieve medewerkers. 

Hierna laten ze de buiten wachtende KP'ers binnen. Samen dwingen ze de bewakers in het cellenblok om mee te werken. Zes KP'ers moeten de gevangenen die op de lijst staan vrijlaten. De bewakers doen de deuren open en halen de gevangenen uit hun cellen. Op deze manier raken de achterblijvers niet in paniek. 

De celdeuren gaan weer dicht en de gevangenen verzamelen zich. Al snel blijkt dat er meer gevangenen bevrijd zijn dan er op de lijst staan. Een van de gevangenen wil dat ze haar verloofde ook meenemen. Daarnaast is er verwarring over welke namen er wel en welke er niet op de lijst zouden moeten staan. 

18:00 uur Vanuit het Huis van Bewaring wordt er gebeld met de Bijzondere Strafgevangenis: Leijenaar en Dreeuws moeten naar het Huis van Bewaring zodat de SD ze kan verhoren. Dan begint het wachten op de twee gevangenen. Dit duurt erg lang. Twee keer belt de KP met de Bijzondere Strafgevangenis dat ze op moeten schieten. 

18:15 uur
De bel gaat bij de voordeur van het Huis van Bewaring. Er staan twee SD'ers die drie arrestanten komen brengen. Een paar KP'ers overrompelen de bewakers en zetten ze gevangen. De drie arrestanten zijn vrij. In overleg met KP leider Oberman kunnen ze zelfstandig naar een veilig adres in de stad gaan. 

Ondertussen heeft de Dekkingsploeg de auto met de SD'ers gezien en is erg geschrokken. Ze besluiten niet op de auto te schieten, omdat de kraak hierdoor in gevaar kan komen. Gerardus Reeskamp (Harry), de leider van de Dekkingsploeg sluipt naar het plantsoen voor het Huis van Bewaring. Met een getrokken pistool kijkt hij wat er gebeurt. Hij is blij als de SD'ers worden overmeesterd. 

18: 20 uur De bewaarders uit de Bijzondere Strafgevangenis brengen Dreeuws en Leijenaar naar het Huis van Bewaring. De KP stopt de bewakers in een cel. Ondertussen brengt iemand Dreeuws en Leijenaar naar de andere bevrijde gevangenen. Een paar andere KP'ers houden zich bezig met vijf gevangenen die ‘s middag zijn binnengebracht. Ook zij worden vrijgelaten en vertrekken samen met de andere gevangen. 

18:20 – 18:30 uur De gevangenen verlaten in groepjes het Huis van Bewaring en lopen naar de verzamel- punten in de stad. Leden van de Afvoerploeg brengen ze vervolgens naar onderduik- adressen. De KP neemt ook hulpbewaarder Tiemersma mee. Het is voor iedereen duidelijk dat ze bij de kraak hulp hebben gehad van medewerkers van het Huis van Bewaring. Door hem mee te nemen wordt Tiemersma een zondebok die hopelijk de aandacht van de rest van het personeel afleidt. 

18:30 uur De eerste KP’ers keren terug op de Oostergrachtswal. 

18:35 uur De laatste overvallers verlaten het Huis van Bewaring. De bewakers en het administratief personeel zitten opgesloten in twee lege cellen. De verzetsmensen vertrekken zonder de deuren op slot te doen. Onderweg strooien ze peper op de bruggen en op de route naar de Oostergrachtswal. Op deze manier kunnen er geen speurhonden gebruikt worden om ze op te sporen. 

In de telefooncentrale wordt de illegale telefoonlijn naar de Oostergrachtswal opgeheven. De Dekkingsploeg vertrekt uit het huis op de hoek Gedempte Keizersgracht en Oosterkade. 

18:45 uur Een officier van de Sicherheitsdienst komt aan bij het Huis van Bewaring. Omdat de deuren open zijn loopt hij naar binnen. Hij belt met de Bijzondere Strafgevangenis om sleutels te regelen, zodat hij de opgesloten bewakers kan bevrijden. De adjunct-directeur vertelt wat er de afgelopen minuten is gebeurt. 

18:50 uur De Sicherheitsdienst wordt op de hoogte gesteld van de kraak. Ze waarschuwen meteen het militair gezag in Leeuwarden en gaan op zoek naar de overvallers. Vrij snel weet het verzet dat er alarm is geslagen. Iedereen is dan al op een veilig adres De SD verhoort het personeel van het Huis van Bewaring. Al snel verdenken ze Tiemersma die door de overvallers is meegenomen. 

20:00 uur De SD doorzoekt het huis van de familie Tiemersma. Ze blijven niet lang, omdat er niemand thuis is. Diezelfde avond zijn er ook huiszoekingen bij verschillende bevrijden en hun familie. Alles zonder resultaat. 

's Avonds overlegt de SD Leeuwarden met de SD in Groningen en het SD hoofdkwartier in Den Haag over de vraag hoe ze moeten reageren. Sommige SD'ers willen represailles voor de kraak. Het hoofdkwartier besluit dat dit niet gebeurt. 

---------

Uit het verslag van een KP’er. 

'Op de terugtocht heb ik op de twee bruggen waar wij overgingen en soms op de weg voldoende peper gestrooid om een kennel honden aan het niezen te maken.’ 

Hans Deinum, 

------

9  december 

7:00 uur In Leeuwarden klink het luchtalarm. De bezetter zet de stad af en doet door de hele stad huiszoekingen. Enkele duizenden jonge mannen worden verzameld op het Zaailand. Later op de dag krijgen ze een stempel in hun persoonsbewijs en kunnen ze gaan. Niemand van de bevrijden wordt gevonden. 

Verhalen uit de periode 1940 1945, de Tweede Wereldoorlog. Ontroerende verhalen van ingezonden verhalen van familieleden over het overleven tijdens een oorlog.