Mennonieten

Mennonieten in de Blokhuispoort

 Op zondag 02-03-2025 komt er een aanvraag binnen bij het secretariaat van Museum Blokhuispoort voor een speciale rondleiding. Op zich is dat niet vreemd, want wanneer bezoekers bepaalde wensen hebben, kan daar vanuit het secretariaat altijd over gesproken worden. Uiteraard kunnen we niet aan alle wensen voldoen, maar bijna altijd komen we dan wel tot een compromis zodat er een rondleiding kan worden georganiseerd. Dit noemen wij “denken in oplossingen”.

De aanvraag waar ik het nu over ga hebben, was er wel één van een heel speciaal kaliber. Het betrof hier een aanvraag voor een groep vanuit de Amish gemeenschap die speciaal vanuit de USA naar Nederland wilde afreizen om te proberen het Friese deel van hun geschiedenis te achterhalen. Graag hadden ze op 15-06-2025 een informatieve rondleiding willen hebben met een Engelssprekende gids die kennis heeft van de geschiedenis van de Mennonieten.

Rond 1860 begon de grote industrialisatie in de wereld en werd alles langzaamaan mechanisch. Een klein deel van de Amish is gedeeltelijk meegegroeid met deze mechanisatie, maar het overgrote deel hield vast aan de traditionele manier van leven. Vanuit de groep die is meegegroeid, zijn weer andere aftakkingen ontstaan.

Friesland

Een belangrijk deel van hun Friese geschiedenis heeft zich tussen 1500 en 1549 afgespeeld in de omgeving van Bolsward, Witmarsum en Pingjum. In Bolsward werd een klooster overmeesterd door de Mennonieten. Een week later werd ditzelfde klooster weer terugveroverd en alle aanwezige Mennonieten werden gearresteerd, vervolgd, berecht en de meesten werden geëxecuteerd. In de jaren erna zijn heel veel Mennonieten gearresteerd en geëxecuteerd, veelal op het terrein van het Blokhuis.

Om de volgende redenen kon je worden gearresteerd:

• Was je te actief in het bekeren van andersgelovigen?
• Hadden andere geloofsgemeenschappen last van jouw geloof (op welke wijze dan ook)?
• Hadden buren, buurten of andere woon- en leefgemeenschappen, naastgelegen dorpen of steden last van jou?

Om bovenstaande redenen kon je al worden opgepakt en vastgezet. Het gebeurde in die tijd ook nog regelmatig dat een ander geloof dan die van de heersende orde niet werd getolereerd. Vaak werd je ook nog gemarteld om je te dwingen een bekentenis af te leggen. Een bekentenis van iets waaraan je meestal niet eens schuldig was. Hierdoor zijn heel veel leden van deze geloofsgemeenschap valselijk beschuldigd.

Het Blokhuis

Het gevangen zetten, opsluiten, verhoren door middel van marteling en folteren en zelfs de uitvoering van de executies gebeurden veelal in of rond het Blokhuis. Dit Blokhuis bevond zich tussen 1498 en 1661 op het terrein van waar zich nu voormalig strafgevangenis De Blokhuispoort bevindt. Rondom het Blokhuis stonden een aantal gebouwtjes, meestal van hout. Hierin konden personen met crimineel en ander verdacht gedrag worden opgesloten. Op ditzelfde terrein bevond zich ook de galg en later ook nog een zogeheten pijnigtoren. Met deze galg was het mogelijk dat er maximaal vijf personen tegelijkertijd konden worden “verhangen”. In de pijnigtoren werden verdachten net zo lang gemarteld (gepijnigd) totdat er een bekentenis kwam. Soms kwam “de genade” van de dood eerder dan een bekentenis.

De Directeurskamer
Ontvangst op 15-06-2025

Er was gevraagd of de gids de groep zou kunnen ophalen uit restaurant Proefverlof, rond de klok van 13:00 uur. Om 12:55 uur sloot ik mij aan bij de tafel waaraan ze gezellig zaten te praten. Ik wenste hen een goedemiddag en de aanwezige (Nederlandse) begeleidster vroeg gelijk: “Bent u Harrie?” Ja, dat ben ik en ik kom jullie ophalen. De zojuist genuttigde lunch moest nog even worden afgerekend en daarna zijn we met ons allen naar de voormalige directeurskamer gegaan. Eén van de gasten had een gebroken enkel en moest even worden geholpen bij het “beklimmen” van de trap ernaartoe.

Eenmaal binnengekomen in de directeurskamer nodigde ik iedereen uit om plaats te nemen in de antieke stoelen die gelijk al door hen werden opgemerkt en werden bekeken met heel veel waardering. In de Directeurskamer heb ik iedereen welkom geheten. Welkom in Nederland en welkom in de Blokhuispoort. Ik heb mijzelf voorgesteld en wat verteld over wat voor werk ik doe in de Blokhuispoort. Vervolgens heb ik het initiatief aan de gasten gegeven. Er kwamen gelijk al heel veel vragen. Veel vragen kon ik beantwoorden aan de hand van een document dat ik had uitgeprint en meegenomen. Het betreft hier het “Elisabeth 1549” document. Vanuit dit document kon ik antwoord geven op veel van de gestelde vragen. Hiernaast heb ik bepaalde anekdotes kunnen vertalen naar het Engels en een aantal van deze anekdotes waren zelfs bij mijn gasten nog onbekend. Na ongeveer een uur in de directeurskamer alle vragen te hebben beantwoord, waren mijn gasten tevreden over wat ze allemaal hadden gehoord.

De Nederlandse begeleidster vertelde dat ik tot 15:00 uur kon doorgaan met het programma dat ik voor hen in petto had. Nadat ik hen had gevraagd wie er ooit in een gevangenis was geweest, stelde ik voor om de gevangenis te gaan bekijken. Tijdens het rondleiden van de gasten kreeg ik opnieuw heel veel vragen, sommige vragen waren zelfs nog gerelateerd aan het verleden van de Mennonieten.

Het gezelschap uitgeleide doen

De rondleiding heeft het laatste uur van ons samenzijn in beslag genomen. Bij de hoofdpoort aangekomen was het 14:55 uur. Over en weer werden er allerhande bedankjes en complimenten uitgedeeld!

Als afsluiter wil ik iedereen heel vriendelijk bedanken voor jullie aanwezigheid in de Blokhuispoort. Ik hoop dat ik aan jullie wensen heb kunnen voldoen en dat iedere gast/gaste er een voldaan gevoel aan overhoudt. Ik heb het met ontzettend veel plezier gedaan.

Ook ik ben hierdoor weer een ervaring rijker geworden. Mijn dank gaat uit naar de begeleid(st)ers en uiteraard ook naar de aanwezige gasten uit Amerika!

Groet, Harrie Nicolai Gids Museum de Blokhuispoort